Historia

W każdym mieście kościoły odgrywają ważną rolę – tak społeczną, jak i przestrzenną.

XII-wieczny angielski filozof Jan z Salisbury porównywał miasto do ludzkiego ciała: pałac i katedra odpowiadały jego zdaniem głowie. Pozycję kościołów w dawnych miastach podkreślała ich dominacja wysokościowa. Sylweta miejska miała swój porządek, w którym najniżej rosły drewniane chaty, średnio wysoko domy murowane, dalej pałace, a najwyżej kościelne wieże. Ta hierarchia została z czasem zaburzona. Dla badacza miasta historia kościoła zawsze będzie historią przestrzeni, na której się on znajduje – dawnej jurydyki, obrębu parafii, czy nawet dzielnicy – oraz historią ludzi z nim związanych. Dzieje stołecznych świątyń splotły się z dziejami miasta i Polski. Kiedy płonęła Warszawa, płonęły kościoły, gdy była odbudowywana, one powstawały z gruzów.

Książka "Knebel. Cenzura w PRL-u" Błażeja Torańskiego jest zapisem rozmów autora z ludźmi kultury, których dokonania musiały zyskać aprobatę Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Gra z tą instytucją, prowadzona przez wielu twórców, była istotnym czynnikiem stymulującym ich działania.

Warszawa – wraz z państwem polskim – od zarania swego istnienia wtłoczona była pomiędzy wielkie imperia, ich politykę i burzliwą historię. Jej współczesne oblicze jest tyglem architektury i historii, której najbardziej dynamiczny i burzliwy okres przypadł na ostatnie dekady zaborczych ograniczeń, dwudziestolecie międzywojenne i zagładę oraz trzy dekady powojennej odbudowy i przebudowy.

Warszawa – wraz z państwem polskim – od zarania swego istnienia wtłoczona była pomiędzy wielkie imperia, ich politykę i burzliwą historię. Jej współczesne oblicze jest tyglem architektury i historii, której najbardziej dynamiczny i burzliwy okres przypadł na ostatnie dekady zaborczych ograniczeń, dwudziestolecie międzywojenne i zagładę oraz trzy dekady powojennej odbudowy i przebudowy. Sto lat rozwoju miasta przedstawione jest w formie zbioru esejów, traktujących o rozlicznych problemach, projektach i realizacjach kształtujących wizerunek Warszawy na przestrzeni kilku epok, począwszy od modernizacyjnych rządów Sokratesa Starynkiewicza, a skończywszy na budowie Ursynowa, będącej symbolem podobnych aspiracji Edwarda Gierka. Wystarczył jeden wiek, by od 1875 roku, kiedy nasza stolica była prowincjonalnym miastem gubernialnym, Warszawa uległa całkowitemu przeobrażeniu.

Jak wyglądała prawdziwa kuchnia staropolska? Czy na obiadach czwartkowych u króla Stasia można się było najeść? I jak – znana z drakońskich diet – Sisi uwiodła Franciszka Józefa swoim apetytem?

Odważne, zadziorne, poświęcające własne życie dla dobra kraju i drugiego człowieka, dziś w większości niemal całkowicie nie znane. Kim były góralki walczące w czasie II wojny światowej?

Helena Marusarzówna, kurierka tatrzańska i żołnierka AK, w 1940 roku trafiła w ręce Gestapo. Przetrzymywano ją w zakopiańskim więzieniu Palace. Rok później stracono w Pogórskiej Woli.

Helena Błażusiakówna jako osiemnastoletnia dziewczyna została osadzona w „katowni Podhala”. W jednej z cel wyryła wybitym przez oprawców zębem słowa modlitwy, do której Henryk Górecki skomponował swoją „Symfonię pieśni żałosnych”. Przez lata uważano, że zmarła w więzieniu.

Józefa Mikowa ps. „Ryś”, oficer łącznikowy Tajnej Organizacji Wojskowej, działała na terenie Polski i Słowacji. Do ostatnich chwil, mimo tortur, nikogo nie zdradziła. Podczas przesłuchań uparcie milczała, ratując w ten sposób wielu ludzi. Została zamordowana w więzieniu na Montelupich w Krakowie w 1942 roku.

Warszawa. Ocalić od zapomnienia to międzypokoleniowe połączenie sił: wybrane ze zbioru ok. 100 tysięcy fotografii ojca kadry uzupełnione są opowieściami o odradzającej się Warszawie napisanymi przez syna.


Leopold Pytko z ogromnym zapałem i niebywałą konsekwencją fotografował Warszawę już od połowy lat czterdziestych XX wieku. Dokumentował odradzające i przeobrażające się miasto, aby ocalić od zapomnienia nie tylko jego dawny wygląd, lecz także ducha. Dlatego na jego zdjęciach widać zarówno ulice, architekturę, jak i ludzi. Utrwalone przez niego kadry pokazują zmiany, jakie przeszło miasto i jego mieszkańcy.

Tę fotograficzną pasję kontynuuje syn Leopolda – Jerzy Pytko, który jest także przewodnikiem miejskim. Przez lata w swoich felietonach przybliżał czytelnikom „Życia Warszawy” historię stolicy.